e-books met een tweede leven?
Als je een e-book hebt uitgelezen, mag je het niet doorverkopen. Zo besliste het Hof van Justitie van de Europese Unie in de zaak Tom Kabinet: die doorverkoop vormt een inbreuk op het auteursrecht.
In het intellectuele eigendomsrecht (IE-recht) bestaat de zogenaamde uitputtingsleer. Die leer houdt in dat wanneer een exemplaar van een product waarop IE-rechten rusten in het handelsverkeer is gebracht, de eigenaar van die IE-rechten met betrekking tot dat exemplaar geen beroep meer kan doen op zijn IE-rechten. Voorbeeld: een boek van Dan Brown is auteursrechtelijk beschermd. Als ik een paperback van de Da Vinci Code in de boekhandel koop, mag ik die kopie weer doorverkopen: de auteursrechten zijn uitgeput. Het idee achter de uitputtingsleer is dat de eigenaar van een (boek)exemplaar daar vrij over moet kunnen beschikken en geen toestemming van de rechthebbende nodig heeft voor gebruik of verkoop van het exemplaar. Waarom is dat dan anders voor e-books?
Eerst een korte toelichting op het conflict dat bij het Hof van Justitie belandde. Tom Kabinet biedt sinds 2014 online tweedehands e-books aan voor slechts €2. De Nederlandse Uitgeversbond (NUV) meent dat Tom Kabinet door die verkoop auteursrechtinbreuk pleegt en geen beroep kan doen op de uitputtingsleer.
Het Hof van Justitie volgt de redenering van NUV. Uit de auteursrechtrichtlijn blijkt dat uitputting alleen geldt voor tastbare zaken, bijvoorbeeld boeken of een designlamp. Volgens het Hof is de tweedehands verkoop van een e-book niet hetzelfde als de tweedehands verkoop van een fysiek boek. In tegenstelling tot fysieke boeken gaat de kwaliteit van e-books door gebruik niet achteruit. Tweedehands kopieën vormen daarmee perfecte vervangers voor nieuwe kopieën. Een parallelle tweedehands markt zal volgens het Hof ernstige gevolgen hebben voor de passende vergoeding voor de auteurs van de boeken. Daarom kan de auteur verbieden dat zijn e-book tweedehands wordt verkocht.
De uitspraak van het Hof is niet alleen voor e-books van belang. Ook films en muziek die bij iTunes gekocht zijn kunnen waarschijnlijk niet worden doorverkocht. De zaak tussen NUV en Tom Kabinet gaat nu terug naar de Nederlandse rechter, maar het lijkt er al op dat Tom Kabinet een nieuw bedrijfsconcept kan gaan bedenken.
Mathijs Peijnenburg