Deepfakes: de juridische risico’s

Caroline van der Plas die het weerbericht verkondigt, Maarten van Rossum die danst op “I’m too sexy” en Mark Rutte die “het eerlijke verhaal” vertelt over de klimaatcrisis. Dit zijn een paar voorbeelden van deepfakes van Nederlandse bodem. Deepfakes zijn video’s en geluidsfragmenten – gemaakt met behulp van AI – waarin het lijkt of iemand écht zelf daarin figureert. Deepfakes inzetten kan aantrekkelijk zijn. Maar wat zijn nu de juridische risico’s bij het inzetten van een (voice) deepfake zonder toestemming van de betrokkene?

Een deepfake inzetten is niet direct strafbaar onder de Nederlandse Strafwet. De wetsartikelen m.b.t. identiteitsfraude (art. 231a en 231b Sr) zijn namelijk niet van toepassing op deepfakes.

Een deepfake kan wel inbreuk op het portrecht van de betrokkene opleveren (art. 21 Auteurswet). Zodra iemands gelaat herkenbaar is, is er sprake van een portret. De betrokkene kan tegen openbaarmaking van de deepfake optreden als hij daarbij een redelijk belang heeft. Meestal wordt hierbij zijn privacybelang tegen de vrijheid van meningsuiting van de openbaarmaker afgewogen. De betrokkene kan ook een commercieel belang tegen openbaarmaking hebben. Dit is bij personen die bijvoorbeeld gewoonlijk daarvoor betaald worden. De vrijheid van meningsuiting kan zwaarder wegen als er sprake is van bijvoorbeeld een evidente parodie. Stemdeepfakes daarentegen vallen niet onder het portretrecht.

De betrokkene kan daarnaast een beroep op de AVG doen. Bij het publiceren van een (voice) deepfake worden zijn persoonsgegevens verwerkt. Daarvoor is een verwerkingsgrondslag nodig, zoals toestemming van de betrokkene of een zwaarder wegend gerechtvaardigd belang van de deepfakemaker. Daarnaast moet de betrokkene over de deepfake geïnformeerd worden. Persoonsgegevens mogen ook niet zomaar voor een ander doel gebruikt worden dan waarvoor zij zijn verzameld. Bovendien kan de betrokkene mogelijk een beroep doen op rectificatie en het recht om vergeten te worden.

Bovendien kan een deepfake van een bekend persoon die een product aanbiedt misleidend zijn.

Tenslotte voert de aanstaande AI-verordening de verplichting in om kenbaar te maken dat een deepfake kunstmatig is gegenereerd.

Lisa Peek